De rankende helmbloem (Ceratocapnos claviculata, basioniem: Corydalis claviculata) is een eenjarige plant uit de papaverfamilie (Papaveraceae).
De soort ontleent de Nederlandstalige naam aan de eigenschap om langs andere planten te ranken (= klimmen). Omdat de bloemetjes op een leeuwerik zouden lijken, wordt ze ook weleens leeuwerikbloem genoemd.
De plant houdt van zure, droge tot vrij natte plaatsen in bossen, op kapvlakten, en in houtwallen. De verspreiding is door middel van het mierenbroodje (verspreiding door mieren). De soort heeft een voorkeur voor vrij voedselarme, maar stikstofrijke grond.
De rankende helmbloem is een van oorsprong maritieme soort die vooral in een brede strook langs de Atlantische kust voor komt. De soort breidt zijn verspreidingsgebied gestadig uit naar Centraal-Europa. Deze gebiedsuitbreiding is onderwerp van discussie. Het areaal strekt zich tegenwoordig uit tot voorbij de 14e lengtegraad. Omdat de soort voor zijn verspreiding afhankelijk is van mieren, zou het eigenlijk een langzame uitbreider moeten zijn. Een mogelijke verklaring voor de uitbreiding van het areaal is de klimaatsverandering, waardoor de zachte winters die historisch gezien bij de Atlantische kusten horen, nu ook meer in Centraal-Europa opgeld doen en stikstofverrijking van de bodem door luchtvervuiling.
In Nederland is de soort zeer algemeen Drenthe, Overijssel, en Gelderland, vrij algemeen in Noord-Brabant en Zuid-Holland, terwijl de plant in Zuid-Limburg ontbreekt. In België is de soort vrij zeldzaam in de Kempen en Vlaanderen. In Wallonië geldt de plant als bedreigd. In Duitsland komt de soort vooral voor op de Noord-Duitse Laagvlakte.
De rankende helmbloem is de enige bekende waardplant voor de kever Procas granulicollis.
(tekst: Wikipedia, foto: TeunSpaans, Wikimedia Commons)